هرچند طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته بنا بود كه در بهار سال آینده و همزمان با پایان یافتن عمر چهار ساله دولت سیزدهم، كشور بار دیگر وارد فرایند انتخابات شود اما با حادثه سقوط بالگرد و شهادت رییس‌جمهور و تیم همراه، عمر دولت رییسی نیز كوتاه شد و احتمالا طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده با پایان سومین سال از فعالیت دولت سیزدهم، دولت چهاردهم كار خود را آغاز كرد.
به گزارش پایگاه خبری بهره ورنیوز، روزنامه تعادل بدر این زمینه نوشته است: در چنین شرایطی یكی از اصلی‌ترین موضوعاتی كه مطرح است، بحث حركت اقتصاد ایران در سال‌های آینده خواهد بود. سال‌های سخت اقتصادی دهه ۹۰ حالا به دولت جدید خواهد رسید و سوال این است كه رییس‌جمهور و دولت جدید اقتصاد ایران را در چه شرایطی دنبال خواهد كرد.
این موضوع با دو روایت متفاوت همراه است. منتقدان عملكرد دولت سیزدهم معتقدند مسائلی مانند افزایش قیمت ارز و طلا، دور شدن اقشار كم درآمد از خرید مسكن و خودرو، باقی ماندن تحریم‌ها و بالا بودن هزینه تولید و تجارت و همچنین محقق نشدن وعده كاهش جدی تورم جزو مسائلی است كه دولت سیزدهم نتوانسته برای آنها راهكاری پیدا كند و همین موضوع كار را برای تیم جدید دشوار خواهد كرد.
از طرف دیگر اما تیم دولت و رسانه‌های نزدیك به آن معتقدند اقدامات بسیار بزرگی برای مدیریت اقتصاد كشور انجام شده كه برخی از آنها خود را نشان داده و برخی در آینده نزدیك خود را نمایان خواهند كرد و به این ترتیب در نهایت اقتصاد كشور در شرایط مطلوبی به تیم جدید واگذار خواهد شد. در جدیدترین گزارش، رییس سازمان برنامه و بودجه از بخشی از كارنامه دولت رییسی رونمایی كرده و از این گفته كه در بسیاری از حوزه‌ها وضعیت اقتصاد كشور بهبودی قابل توجه را تجربه كرده است.
داود منظور با ابراز اینكه «تلاش كردیم دولت را با درآمد‌های پایدار اداره كنیم»، خاطرنشان كرد: در سال‌های گذشته؛ مهم‌ترین سازوكاری كه دولت دنبال كرد این بود كه مالیات را به عنوان منبع اصلی درآمد دولت، یعنی مالیات و حقوق گمركی را به عنوان منابع پایدار و قابل اعتماد دولت و منابع درون‌زای اقتصاد به عنوان ركن اصلی تأمین مالی دولت قرار دهیم، رشد درآمد‌های مالیاتی در سه سال آخر دولت قبل اگر مقایسه كنیم با همین سه سال گذشته كه دولت شهید رییسی بوده، كاملاً این را نشان می‌دهد.
وی افزود: به‌طور متوسط نرخ رشد مالیات در سه سال آخر دولت قبل معمولاً حدود ۲۰ درصد بوده است، این نرخ در دولت آقای رییسی رسید به ۶۰ درصد، یعنی سالی ۶۰ درصد مالیات افزایش پیدا كرد. منظور گفت: چون مدتی مسوولیت سازمان مالیاتی را در این دولت به‌عهده داشتم، عملاً ما با عادلانه كردن نظام مالیاتی، جلوگیری از فرار‌های مالیاتی، شناسایی مودیان جدیدی كه مالیات پرداخت نمی‌كردند، با هوشمندسازی مالیاتی و استفاده از نظام داده‌ها توانستیم مالیات را قدری به مالیات عادلانه نزدیك كنیم، البته هنوز هم اعتقاد داریم كه بین آن‌چه مالیات وصول می‌شود و ظرفیت وصول مالیات، فاصله وجود دارد، ما هنوز تمام طرح‌های مالیاتی را شناسایی نكردیم، هنوز تمام مالیات حقه را دریافت نمی‌كنیم و به همین جهت هم ما می‌بینیم سهم مالیات در تأمین بودجه در دولت آقای رییسی نسبت به دولت قبل یك افزایش چشم‌گیری پیدا كرد.
رییس سازمان برنامه و بودجه اعلام كرد: به همان میزان هم ما توانستیم اتكای دولت را به منابع ناپایدار كاهش دهیم كه یكی از آنها؛ درآمد‌های نفتی است و همچنین یكی از آنها؛ انتشار اوراق مالی است. آن جایی كه ما مجموع درآمد‌های مالیاتی و گمركی و فروش نفت‌مان پاسخگوی نیاز‌های ما نیست لاجرم می‌رویم به‌طرف انتشار اوراق بدهی.
وی اضافه كرد: در دولت آقای رییسی حدود ۳۲۰ هزار میلیارد تومان اصل و سود اوراق دولت قبل بازپرداخت شد و میزان انتشار اوراق خالصی كه در این دولت در این سه سال اتفاق افتاد، صرفاً ۴۲۰ هزار میلیارد تومان بوده است، یعنی اگر ما نسبت بگیریم؛ نسبت خالص انتشار اوراق به كل بودجه دولت؛ در دولت قبل در سه سال آخر دولت؛ این نسبت ۱۴ درصد بوده، در دولت آقای رییسی این به پنج‌ونیم درصد كاهش پیدا كرده است، یعنی دولت توانسته است با شناسایی منابع پایدار به‌جای انتشار اوراق، به‌طرف منابع پایدارتر برود كه عمده‌ترین آنها مالیات و حقوق گمركی بوده است، البته كنار این دولت از ظرفیت‌های خالی صادرات نفت هم استفاده كرده است.
منظور یادآور شد: در دولت قبل ما موارد زیاد و اوقات زیادی بود كه نفتی كه می‌خواستیم صادر كنیم، بازار صادراتی در اختیار نداشتیم، این نفت روی كشتی‌ها باقی می‌ماند تا برای آن مشتری پیدا كنیم، اما در این دولت تمام نفتی كه تولید شد كه ظرفیت تولید هم افزایش چشم‌گیری پیدا كرد، ما ظرفیت تولیدمان از حدود دو و دودهم میلیون بشكه در روز رسیده الان به سه و شش‌دهم میلیون بشكه در روز و این ظرفیت؛ بخشی به مصرف داخل و بخشی به صادرات الان اختصاص پیدا می‌كند. درآمد صادرات نفت ما به همین نسبت افزایش پیدا كرده است، یعنی در دولت آقای رییسی ما توانستیم در درآمد حاصل از صادرات نفت یك افزایش قابل‌توجهی ایجاد كنیم، بر این اساس تقریباً سالی ۱۵ میلیارد دلار، به درآمد صادرات نفت نسبت به سال‌های آخر دولت قبل اضافه شد.
همه اینها كنار هم باعث شد كه ما بتوانیم پایداری بودجه‌ای را افزایش دهیم، كسری بودجه را كنترل كنیم و در سال گذشته ما توانستیم ۹۹ درصد هزینه‌های جاری را كه در بودجه پیش‌بینی شده بود تخصیص بدهیم و پرداخت كنیم و ۸۵ درصد هزینه‌های عمرانی و اعتبار طرح‌های عمرانی‌مان را تخصیص دهیم، مجموع اینها باعث شد میزان افتتاح طرح‌ها در این دولت به‌شدت افزایش پیدا كرد. ما فقط در سال گذشته بالغ بر ۱۲۰۰ پروژه و طرح را افتتاح كردیم.
رییس سازمان برنامه و بودجه كشور ادامه داد: هم اكنون كسری بودجه را به تدریج به طرف صفر شدن نزدیك می‌كنیم. كسری بودجه ما دو نوع است. یك نوع كسری بودجه پنهان است، یعنی ما در بودجه درآمد‌هایی می‌گذاریم كه این درآمد‌ها قابل تحقق نیست. به‌طور مثال اگر ما ظرفیت فروش نفت‌مان ۵۰۰ هزار میلیارد تومان است، در بودجه می‌نویسیم ۶۵۰ هزار میلیارد تومان. این ۱۵۰ هزار میلیارد تومان؛ كسری بودجه پنهان است.
ما در این دولت سعی كردیم كه كسری بودجه پنهان را حذف كنیم. وی افزود: مخصوصاً در بودجه ۱۴۰۳ به این موضوع، به جد پرداختیم. به همین جهت كل بودجه ما در سال ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲، فقط ۲۴ درصد رشد كرد. در صورتی كه سال‌های قبل رشد بودجه در برخی از سال‌ها ۵۰ درصد بود.
رییس سازمان برنامه و بودجه كشور با بیان اینكه البته در كنار اینها موضوع بهره وری هم كاملا مورد توجه دولت بوده است، گفت: آماری كه سازمان ملی بهره وری منتشر كرده و همین روز‌های اخیر در مورد رشد بهره وری در سال گذشته به‌طور تفصیلی این آمار و گزارش منتشر شد، نشان داد كه ما در سال گذشته رشد بهره وری مان در اقتصاد چیزی حدود ۲ درصد بوده است. یعنی ما از رشد حدود نزدیك به ۶ درصد ۲ درصد این رشد را از محل بهره وری حاصل كردیم.
منظور در خصوص چگونگی رشدهای بعضاً ۵۰ درصدی بودجه در برخی سال‌ها گفت: به خاطر اینكه منابع؛ واهی بود. وقتی منابع؛ واهی است، شما هزینه‌های زیاد تعریف كنید، از آن طرف هزینه‌ها تحقق پیدا می‌كنند، منابع تحقق پیدا نمی‌كنند؛ این تبدیل می‌شود به كسری بودجه پنهانی كه خود را آشكار می‌كند.
منظور در خصوص اصلاحات ساختاری بودجه گفت: مهم‌ترین اصلاح ساختار بودجه‌ای كه انجام دادیم؛ واقعی كردن درآمد‌ها و منابع دولت، كاهش میزان نسبت انتشار اوراق، حركت به طرف منابع پایدار بودجه‌ای و البته استفاده حداكثری از ظرفیت صادرات نفت كشوربود. این اقدامات در مجموع بودجه دولت را به یك بودجه پایدارتری تبدیل كرد كه كسری این بودجه به بخش‌های دیگر انتقال پیدا نكنند.
وقتی ما در عمل كسری پنهان بودجه داریم، هزینه‌ها اتفاق می‌افتد، دولت چه كار می‌كند؟ متوسل می‌شود به روش‌های تأمین مالی تورمی كه یكی از عمده‌ترین آنها این است كه به صورت غیرمستقیم از منابع و تسهیلات نظام بانكی استفاده می‌كند. وی گفت: ما در این دوره تلاش كردیم كه كسری دولت را به نظام بانكی منتقل نكنیم و این مساله باعث شد كه در بخش پولی هم ما به یك انضباط برسیم. یعنی انضباط بودجه‌ای مقدمه‌ای شد برای تحقق انضباط پولی در كشور.
لذا یكی از مهم‌ترین رویكرد‌های ما در دولت شهید رییسی این بود كه بتوانیم خود دولت را به صورت پایدار با اتكا به منابع قابل اعتماد و پایدار؛ تأمین مالی كنیم. نتیجه تمام این اقداماتی كه ما انجام دادیم در طرح‌های تملك خود دولت و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های بخش دولتی چه در قالب تسهیلات بانكی و چه در قالب بازار سرمایه، اینها نتیجه‌اش این شد كه ما شاهد رشد اقتصادی نسبتاً قابل توجهی شدیم.
رییس سازمان برنامه و بودجه كشور با اشاره به اینكه در سه سال آخر دولت قبل؛ رشد اقتصادی دولت حدود منهای سه درصد بوده است، گفت: یعنی در سه سال آخر نه تنها ما سالانه رشد اقتصادی نداشتیم، به‌طور میانگین سالی سه درصد اقتصاد ما كوچك‌تر شده است. در دولت آقای رییسی در این سه سال گذشته، رشد اقتصادی كشور بالای ۵ درصد بوده است.
به‌طور میانگین در هر سال، یعنی ما در سال ۱۴۰۰، ۵ و نیم درصد رشد داریم، در ۱۴۰۱، ۵ درصد رشد داریم، در ۱۴۰۲ نزدیك به ۶ درصد رشد داریم. این رشد نشان‌دهنده یك جهش در اقتصاد است. وی تاكید كرد: یك اتفاق جدید است یعنی ما از رشدهای منفی آمدیم به رشد بالای مثبت كه شما می‌بینید كه سازمان‌های بین المللی این رشد ایران را تحسین می‌كنند، بانك جهانی و صندوق
بین المللی پول، این رشد اقتصادی ایران را در این شرایط با همه فشار‌ها و تحریم‌های بین المللی آنها تحسین می‌كنند.
منظور با اشاره به اینكه بخش عمده این رشد، مرهون افزایش تشكیل سرمایه در اقتصاد است، گفت: ما شاهد این هستیم كه در سه سال گذشته تشكیل سرمایه ناخالص در كشور افزایش قابل توجهی پیدا می‌كند. در سه سال آخر دولت قبل رشد تشكیل سرمایه ناخالص یا همان سرمایه‌گذاری كل در اقتصاد، منهای ۳ و نیم درصد بود. در سه سال گذشته در این دولت، رشد سرمایه به بالای ۴ درصد مثبت رسیده است، یعنی ما از شرایطی كه سرمایه كشور، حجم سرمایه‌های كل اقتصاد، كاهش پیدا می‌كرد آمدیم به شرایطی كه حجم سرمایه‌های ناخالص كشور در حال افزایش پیدا است.
وی ادامه داد: برای اینكه بتوانیم اقتصاد را بزرگ‌تر بكنیم، باید بتوانیم سرمایه‌گذاری ناخالص را از میزانی كه الان به آن دست پیدا كردیم بیشتر شود. علت هم این است كه ما استهلاك سرمایه را باید جبران كنیم این سرمایه‌گذاری‌هایی كه الان دارد انجام می‌گیرد عملا هنوز تمام استهلاك سرمایه را جبران نمی‌كند. بنابراین یكی از دلایل كم رشدی در اقتصاد عدم تشكیل سرمایه و عدم سرمایه‌گذاری كافی است، جهت‌گیری دولت این بوده كه ما فضا را به این سمت ببریم كه هم سرمایه‌گذاری دولتی در ماشین آلات و ساختمان، هم سرمایه‌گذاری‌های غیردولتی بیاید كمك كند تا بتوانیم موجودی سرمایه در اقتصاد را افزایش بدهیم كه متناسب با آن رشد هم اتفاق می‌افتد.
رییس سازمان برنامه و بودجه كشور با بیان اینكه البته در كنار اینها موضوع بهره وری هم كاملا مورد توجه دولت بوده است، گفت: آماری كه سازمان ملی بهره وری منتشر كرده و همین روز‌های اخیر در مورد رشد بهره وری در سال گذشته به‌طور تفصیلی این آمار و گزارش منتشر شد، نشان داد كه ما در سال گذشته رشد بهره وری مان در اقتصاد چیزی حدود ۲ درصد بوده است. یعنی ما از رشد حدود نزدیك به ۶ درصد ۲ درصد این رشد را از محل بهره وری حاصل كردیم.
با وجود تمام این صحبت‌ها، احتمالا واقعیت‌های اقتصادی كه مردم در سال‌های گذشته تجربه كرده‌اند، اصلی‌ترین معیار برای تصمیم‌گیری در انتخابات پیش رو خواهد بود و نامزدی می‌تواند بیشترین اقبال را به سمت خود جلب كند كه راهی برای عبور از مشكلات پیشنهاد كند كه اعتماد مردم را به همراه داشته باشد.