با کاهش منابع سوخت فسیلی و افزایش روزافزون آلودگی ناشی از آنها، توسعه انرژی پاک بیش از هر زمانی حائز اهمیت است.
به گزارش پایگاه خبری بهره ورنیوز به نقل از دیجیاتو، سوختهای فسیلی مانند زغال سنگ و گاز طبیعی، منبع اصلی تأمین انرژی جهان برای دههها بودهاند. بااینحال، فرآیند استخراج و بهرهوری از سوختهای فسیلی همراه با ایجاد آلودگی و آسیب به اکوسیستم است. به همین دلیل، امروزه دولتها، بیش از پیش، برای توسعه انرژی پاک و تجدیدپذیر تلاش میکنند.

اگرچه اصطلاحاتی مانند انرژی تجدیدپذیر، انرژی سبز و انرژی پاک اغلب به جای یکدیگر استفاده میشوند، در واقع دستهای از تفاوتهای کلیدی آنها را از یکدیگر متمایز میکند. در ادامه، نگاهی به انواع مختلف، وجه تمایز، و اثربخشی هرکدام از آنها خواهیم داشت.
انرژی تجدیدپذیر چیست؟
انرژی تجدیدپذیر از آن دسته منابع طبیعی به دست میآید که میتوانند خود را در طول زمان شارژ کنند. بنابراین، دغدغهای برای اتمام آنها مطرح نیست. از آنجایی که انرژی تجدیدپذیر نسبت به سوخت فسیلی سنتی گازهای گلخانهای و آلایندههای کمتری تولید میکند، فضایی پایدارتر در مصرف انرژی را ایجاد خواهد کرد.
انواع منابع انرژی تجدیدپذیر
برای درک بهتری از اینکه انرژی تجدیدپذیر چیست و چگونه کار میکند، نگاهی به چند نمونه از منابع و فناوریهای مرتبط با آن میاندازیم. از جمله رایجترین این منابع میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
انرژی خورشیدی: برای تولید انرژی خورشیدی، سلولهای فتوولتائیک موجود روی پنلهای خورشیدی نور خورشید را به دام میاندازند. سپس یک مبدل برق (Inverter) نور خورشید را به برقی تبدیل میکند که میتواند در خانه استفاده شود.

انرژی بادی: پرههای توربین بادی با مهار باد و حرکت هوا به چرخش درمیآیند. سپس، توربینها انرژی جنبشی چرخش را به نیروی مکانیکی و در نهایت الکتریسیته تبدیل میکنند.

انرژی آبی یا برق آبی (هیدرولیک یا هیدروالکتریک): یکی از اولین منابع انرژی مورد استفاده برای تولید برق، برق آبی است. در این فرآیند، نیروی آب جاری، پرههای توربین را میچرخاند و سپس ژنراتور برق تولید میکند.

انرژی زمین گرمایی: از حرارت واقع در اعماق زمین و از پوسته جامد آن حاصل میشود. برای این کار در زمین چاه حفر میکنند، سپس بخار یا آب فرصتی مییابد تا به سطح برسد و به توربینهای تولید برق نیرو برساند.

انرژی زیستتوده یا انرژی بیومس: زیستتوده یا بیومس یک ماده تجدیدپذیر است که از گیاهان و حیوانات به دست میآید. برخی از منابع زیستتوده رایج عبارتند از چوب، محصولات کشاورزی و زبالههای جامد شهری. زیستتوده را میتوان با استفاده از چندین روش مختلف به انرژی تبدیل کرد، اما محبوبترین آنها سوزاندن زیست توده برای گرم کردن ساختمانها یا نیرو دادن به توربینهای بخاری است که برق تولید میکنند.

انرژی دریایی: انرژی دریایی از حرکات طبیعی اقیانوس برای تولید انرژی استفاده میکند، اگرچه این انرژی هنوز مراحل اولیه از توسعه را سپری میکند. انواع مختلفی از منابع انرژی دریایی در حال توسعه هستند: انرژی موج، انرژی جزر و مد و انرژی حاصل از جریانهای اقیانوسی.

مزایای انرژی تجدیدپذیر
از مهمترین مزایای استفاده از انرژی تجدیدپذیر عبارتند از:
منابع انرژی تجدیدپذیر پایان نمییابند.
قابل اعتماد است؛ بدان معنا که در حالی که سوختهای فسیلی همیشه عاملی برای اختلاف و جنگ بین کشورها بودهاند، میتوان بسیاری از مسائل را با منابع تجدیدپذیر به صورت مسالمتآمیز مدیریت کرد.
عموماً دوستدار و سازگار با محیط زیست است.
با کاهش انتشار آلایندهها، میتواند سطح سلامت عمومی را افزایش دهد.
فناوریهای تجدیدپذیر مشاغل زیادی را، به خصوص در مناطق محروم و فقیر، ایجاد میکنند.
هزینه نگهداری و پشتیبانی کمتری دارد.
میتواند آشفتگی در قیمت انرژی را کاهش دهد.
استقلال اقتصادی کشورها را افزایش میدهد.
انواعی از زبالهها را میتوان در فناوریهای انرژی تجدیدپذیر استفاده کرد.
معایب انرژی تجدیدپذیر
در کنار مزایای بسیار، انرژی تجدیدپذیر همچنان با چالش و معایبی همراه است:
انرژی تجدیدپذیر ممکن است در تمام ساعات شبانهروز در دسترس نباشند، همانند انرژی خورشیدی.
کارایی فناوریهای انرژی تجدیدپذیر پایین است.
هزینه اولیه فناروی و خدمات مرتبط بالا است.
سایتهای انرژی تجدیدپذیر به فضای زیادی نیاز دارند.
دستگاههای انرژی تجدیدپذیر نیاز به بازیافت دارند.
انرژی سبز چیست؟
انرژی سبز یا نیروی سبز نشاندهنده منابعی از انرژی است که کمترین اثر مخرب را بر محیط زیست دارند. این نوع از منابع انرژی، آلایندههای مضر کربن را آزاد نمیکنند؛ در نتیجه، به کاهش میزان آن کمک میکنند. برخی از نمونههای انرژی سبز شامل برق تولید شده از خورشید، باد، زمین گرمایی و سایر منابع کم تأثیرند.

تفاوت انرژی سبز با انرژی تجدیدپذیر در چیست؟
انرژی سبز در واقع زیرمجموعهای از انرژی تجدیدپذیر است و شامل آن دسته است که بیشترین سود زیستمحیطی را ارائه میدهند. بنابراین، اگرچه همه منابع انرژی سبز تجدیدپذیر هستند، اما همه منابع تجدیدپذیر سبز در نظر گرفته نمیشوند. به عنوان مثال، انرژی باد، سبز و تجدیدپذیر است. سوزاندن چوب تجدیدپذیر است (زیرا میتوانید درختان بیشتری پرورش دهید) اما سبز نیست (زیرا آلودگی را در جو آزاد میسازد).
نوع انرژی | منبع انرژی |
سبز و تجدیدپذیر | زمینگرمایی، نیروی آبی کمتأثیر، خورشیدی، بادی |
سبز و غیر تجدیدپذیر | – |
غیر سبز و تجدیدپذیر | انرژی آبی بزرگ، زیست توده یا بیومس |
غیر سبز و غیر تجدیدپذیر | هستهای |
در مثالی دیگر میتوان به مقایسه برق آبی کمتأثیر و برق آبی در مقیاس وسیع پرداخت. تأمین این انرژی در مقیاس بزرگ فرآیندی سبز نیست؛ زیرا با ساخت نیروگاههای بزرگ، انتشار گازهای گلخانهای، احداث سد و به دنبال آن تغییر اقلیم برای موجودات آبزی همراه است.
انرژی پاک چیست؟
انرژی پاک نوعی از انرژی است که در طول فرآیند تولید آن هیچ گونه گاز گلخانهای یا آلاینده مضری آزاد نشود؛ بدان معنا که تمام منابع انرژی سبز و انرژی تجدیدپذیر نیز انرژی پاک هستند. علاوه بر این، یک منبع انرژی پاک لزوماً تجدیدپذیر نیست. به عنوان مثال، انرژی هستهای یک منبع انرژی پاک است، علیرغم این واقعیت که به طور طبیعی در طول زمان شارژ نمیشود.
آیا انرژی هستهای گزینهای ایمن است؟
گازهای گلخانهای در حین فرآیند شکافت هستهای تولید نمیشوند. با این وجود انرژی هستهای سبز نیست زیرا به استخراج، بهرهبرداری و ذخیرهسازی زبالههای رادیواکتیو در بلندمدت نیازمند است که همگی تهدیدی علیه محیط زیست هستند.
حوادث اتمی بسیاری را به عدم اطمینان در مورد امنیت استفاده از انرژی هستهای سوق داده است.



با این حال، انرژی هستهای همچنان جایگزین مناسبی برای سوختهای فسیلی است. برای کاهش اثرات مخرب آن باید راهکارهایی برای پیشگیری از سانحه، ذخیره و دفن ایمن زباله و کاهش اثرات محیطزیستی ارائه کرد.
نیروگاههای هستهای در نزدیکی دریاها یا دریاچههای بزرگ قرار دارند زیرا برای خنک شدن به آب نیاز دارند. بنابراین، با افزایش قریبالوقوع سطح آب دریاها انرژی هستهای گزینهای اجتنابناپذیر خواهد بود.
انرژی جایگزین یا انرژی نو چیست؟
این انرژی به گونهای تأمین میشود که به اکوسیستم آسیب نرساند، گاز گلخانهای منتشر نکند و یا به عباری هیچ گونه تأثیر منفی بر محیط زیست نداشته باشد. بنابراین، در حالی که منابع انرژی زیست توده/بیومس و انرژی آبی تجدیدپذیرند، به دلیل اثرگذاری بالا بر محیطزیست انرژی نو نامیده نمیشوند. به عنوان مثال، تأمین مواد بیومس میتواند منجر به جنگلزدایی شود و سیستمهای برق آبی میتوانند بر روی زیستگاه و چرخه تغذیه حیوانات آبی و خشکی تأثیر منفی بگذارند.
چرا انرژی تجدیدپذیر، نو، سبز و پاک اهمیت دارند؟
ما اکنون با امواج گرمای بیسابقه، هوای آلوده و مشکلات بهداشتی باورنکردنی ناشی از سوختهای فسیلی مواجه هستیم که رو به اتمام هم هستند.
منابع انرژی تجدیدپذیر بهترین فرصت برای توقف روند فعلی است. بنابراین دولتها به فکر استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی برای تولید برق هستند. در نتیجه، استفاده از انرژی تجدیدپذیر برای تولید برق در همه کشورها رو به افزایش است.
به عنوان مثال، سهم انرژی تجدیدپذیر در تولید برق جهانی به 29 درصد در سال 2020، با 2 درصد رشد نسبت به سال گذشته خود، افزایش یافته است.
برخی از کشوهای پیشرفته مانند بریتانیا، تجهیز صد در صدی شهرها با انرژی تجدیدپذیر را تا سال 2050 در نظر گرفتهاند. تا سال 2022، حدود 43 درصد از برق بریتانیا توسط انرژیهای تجدیدپذیر تأمین شده است. علیرغم موانع فراوان در مسیر انرژیهای تجدیدپذیر 100 درصدی، استفاده از فناوریهای تجدیدپذیر مزایای امیدوارکنندهای دارد.
پیشروی به انرژی تجدیدپذیر
اگرچه کشورها به اتفاق باور دارند که برای جلوگیری از فاجعه آب و هوایی باید بهرهوری از انرژی تجدیدپذیر را تسریع بخشند، اما توافق کمتری در سیاستهای مؤثر در مقیاس کلان وجود دارد. در ادامه به بررسی برخی از این موارد میپردازیم:
تغییر رویکرد: تشویق شهروندان به کارآمد بودن این نوع از انرژی و بازیافت، ارزشگذاری بیشتر روی کالاها و خدمات زیست محیطی.
کاهش استفاده از خودرو و استفاده از سوختهای فسیلی.
ارائه شیوهها و ایجاد زیرساخت مناسب برای حمل و نقل پایدار مانند حمل و نقل عمومی و دوچرخه سواری.
حفاظت از محیط زیست.
توسعه بازار برای محصولات و خدمات سازگار با محیط زیست (مانند اکوتوریسم).
تشویق به توسعه زنجیرههای عرضه و مصرف محلی؛ به عنوان مثال: کاهش هزینههای حمل و نقل و به تبع آن انتشار گازهای گلخانه ای.
بهینهسازی در اموری چون ساخت و ساز ، مانند عایق کاری، مصرف آب و گرمایش و سرمایش.
کمک به رشد کسب و کار در زمینه محصولات و خدمات سازگار با محیط زیست.
ارائه اطلاعات و مشاوره به کسب و کارها برای مدیریت و صرفهجویی در منابع.
جمعبندی
به طور کلی، مزایای استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر بیشتر از معایب آن است. اگرچه هزینه اولیه ایجاد شبکه فناوریهای تجدیدپذیر ممکن است بیشتر باشد، اما با گذشت زمان، هزینهها جبران خواهند شد. با در نظر گرفتن تأثیرات جانبی استفاده از انرژی تجدیدپذیر، به تعویق انداختن روند استفاده صد در صدی از این انرژی عاقلانه نیست و با عواقب جبرانناپذیری همراه خواهد بود.
مطالب مرتبط: