به‌کارگیری خشککنهای خورشیدی کارا، می‌توانند منجر به حل مشکلات آتی شده و نقش عمده‌ای در تأمین امنیت غذایی و سلامت محیطی آینده جهان داشته باشند.
به گزارش پایگاه خبری بهره ورنیوز به نقل از وب سایت سازمان بهره وری، مرتضی تاکی، دانشیار گروه مهندسی ماشین‌های کشاورزی و مکانیزاسیون دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در مطلبی با موضوع «نوآوری‌ها و تحولات اخیر در خشککنهای خورشيدی گلخانه‌ای» نوشته است:
افزایش جمعیت جهان و رشد بی‌رویه آن نیاز به مواد غذایی را به‌نحو مهارناپذیری افزایش داده است. یکی از مشکلات فراروی بشر، عدم توازن بین عرضه و تقاضای غذاست. افزایش تولید یا کنترل رشد جمعیت را می‌توان به‌عنوان راهکارهایی برای موازنه عرضه و تقاضای غذا مطرح کرد که نیاز به صرف وقت و هزینه قابل‌ملاحظه‌ای است.
راهکار سوم و مناسبت‌تر، کاهش ضایعات مواد غذایی است که به‌دلایل گوناگون از جمله عدم تکنولوژی مناسب، کاشت و داشت نامناسب، انتقال نامناسب محصول و عدم وجود مراکز بازاریابی در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد. افزایش مشکل غذا در اکثر کشورهای در حال توسعه بیشتر به سبب عدم توانایی آن‌ها در محافظت و ذخیره مازاد غذاست تا تولید کم محصول.
بخشی از محصولات در نتیجه زمان کوتاه برداشت و قسمت اعظم آن در مرحله پس از برداشت محصول اتلاف می شوند. حداقل مقدار برای تلفات پس از برداشت میوه و سبزیجات ۲۱ درصد گزارش شده است، در حالی که برخی منابع، این میزان را بیش از 45 درصد تخمین می‌زنند. این در حالی است که تلفات پس از برداشت محصولات کشاورزی را می‌توان با استفاده از طرح‌های مختلفی مانند خشک کن های خورشیدی در مناطق روستایی کاهش داد.
اهمیت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در فرآوری محصولات
امروزه با توجه به مشکلات استفاده از سوخت‌های تجدیدناپذیر، به‌کارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی خورشیدی، پراستفاده‌ترین منبع برای عملیات خشک‌کردن محسوب می‌شود. از سویی، خشک‌کردن با نور خورشید، قدیمی‌ترین تکنیک خشک‌کردن محصولات کشاورزی است که به دو روش سنتی (خشک‌کردن در فضای باز زیر نور خورشید) و مدرن (استفاده از خشککنهای خورشیدی) انجام می‌شود.
به نظر می‌رسد، انرژی خورشیدی به‌دلیل مشکلات ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی بهترین گزینه برای تأمین امنیت انرژی و محافظت از زمین در برابر آلودگی‌های زیست‌محیطی است و در آینده، استفاده از این منبع کاهش 27 تا 80 درصدی استفاده از سوخت‌های فسیلی را به‌دنبال خواهد داشت.
خشک‌کردن به روش سنتی به‌دلیل اشکالاتی از قبیل زمانبربودن، عدم توانایی کنترل فرایند خشک‌کردن، کیفیت پایین محصول خشک‌شده، نیاز به مساحت زیاد، عدم قطعیت، آلودگی حشرات، مشکلات گردوغبار و سایر موارد، روشی غیرقابل اعتماد و نامناسب است.
در همین راستا، به‌کارگیری خشککنهای خورشیدی کارا، می‌توانند منجر به حل مشکلات آتی شده و نقش عمده‌ای در تأمین امنیت غذایی و سلامت محیطی آینده جهان داشته باشند.
فرایند خشک‌کردن یک فرایند متکی بر انرژی است، به‌طوری‌که خشک‌کردن غلات حدود 60 درصد انرژی تولیدی را به خود اختصاص می‌دهد. این میزان انرژی در مقایسه با متوسط مصرف انرژی در مراحل خاک‌ورزی 16درصد، کاشت و داشت 12 درصد، برداشت 6 درصد و حمل‌ونقل 6 درصد، قابل‌توجه است.
راه های کاهش مصرف انرژی همیشه مورد توجه محققان بوده است. منابعي كه در حال حاضر انرژي مصرفي خشک‌کن‌ها را تأمين مي‌كنند، سوخت‌های فسيلي هستند كه مقدار آن‌ها محدود و غيرقابل تجديد است. از این رو، محققان و دانشمندان به‌دلیل افزايش قيمت سوخت‌های فسيلي، مشکل آلودگی زیست‌محیطی و منبع محدود آن‌ها، به‌دنبال یافتن منابع انرژی متناوب هستند که تقاضای انرژی را با هزینه کم همراه با حفظ سلامت و سازگاری با محیط‌زیست را برآورده کنند که در این میان، انرژی خورشیدی گزینه مناسبی برای تأمین امنیت انرژی است.
از آنجا که مقدار قابل‌توجهی انرژی در زمینه خشک‌کردن مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توان در مصرف سوخت‌های گرانبهای غیرتجدیدپذیر با استفاده از انرژی خورشیدی، حدود 27 تا80 درصد صرفه‌جویی کرد. به همین دلیل به انرژي خورشيدي به‌عنوان جايگزين يا متممي براي سوخت‌های فسيلي به‌منظور گرم‌كردن هوا و نتيجتاً استفاده در فرايند خشک‌کردن توجه زيادي شده است. امروزه استفاده از انرژي خورشيدي براي خشك‌كردن محصولات کشاورزی و باغی در جهان رو به افزايش است.
خشککنهای خورشيدي گلخانه‌ای
پژوهشگران انواع مختلفی از خشککنهای خورشیدی را با توجه به مسائل فنی و اقتصادی ارائه داده‌اند. در این میان، خشککنهای گلخانه‌ای به دلایلی از قبیل ساختار ساده، ظرفیت بالا، عملکرد بهینه و کیفیت مناسب محصول خشک‌شده به جایگزینی مناسب و کاربردی تبدیل شده‌اند.
در همین حال، در سال‌های اخیر، سازه‌های گلخانه در ايران نیز به‌دليل کمبود منابع آبي در اکثر نقاط کشور مورد اقبال و استفاده کشاورزان قرار گرفته است. استان خوزستان نيز يکي از استان‌هايي است که از اين قاعده مستثني نبوده است. تفاوت گلخانه‌هاي کشاورزي در اين استان با ساير نقاط کشور در اين است که در اين استان به‌دليل گرماي شديد ماه‌هاي بهار و تابستان و بخشي از پاييز، عمدتا استفاده از گلخانه محدود به يک فصل زراعي می‌شود و در بقيه ايام سال، سازه گلخانه بلااستفاده می‌ماند.
بنابراین بازگشت سرمايه اوليه ديرتر به‌دست تولیدکننده می‌رسد و هزينه‌هاي جاري نيز به‌دليل تعويض سريع‌تر پوشش گلخانه بيشتر می‌شود. اين در حالي است که در نقاط مشابه با آب و هواي شبیه خوزستان، نزدیک به دو دهه است که از ساختار گلخانه‌ای علاوه بر کشت و پرورش محصولات، با کمک پرتوهای خورشیدی به‌منظور خشک‌کردن در دمای پایین استفاده می‌شود.
با توجه به مزیت‌های این روش و ماهیت گلخانه‌های استان خوزستان، طرح تحقیقاتی در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان به‌منظور استفاده از خشککنهای خورشیدی گلخانه‌ای (Greenhouse Solar Dryer) جهت افزایش راندمان خشک‌کردن محصولات کشاورزی با انرژی پاک و رایگان خورشیدی و همچنین افزایش کارایی گلخانه‌های کشاورزی، در سال 1400 تعریف شد. در این تحقیق، از یک سازه تونلی ساده پلاستیکی به‌منظور خشک‌کردن نعناع در فصل تابستان استفاده شد.
