جعفر عسگری، مشاور و مدرس بهره‌وری با انتقاد از گفته وزیر نیرو مبنی بر اینکه وضعیت آبی کشور در سال ۱۴۰۴ بغرنج است؟! با تشریح وضعیت موجود و وضعیت ایده آل در زمینه بهره وری آب، تصریح کرد که به جای هشدار و ایجاد نگرانی در جامعه، با رویکرد مدیریت بهره وری از هم اکنون راهکار دهیم.
به گزارش پایگاه خبری بهره ورنیوز، جعفر عسگری در این یادداشت نوشته:
وزیر محترم نیرو در تاریخ ۱۶ اسفند از طریق خبرگزاریها اعلام کرد که وضعیت آبی کشور در سال آینده بغرنج است. پیش از ایشان مدیر عامل آبفای تهران اعلام کرده بود الگوی مصرف خانوار تهرانی ۱۳۰ لیتر است در حالیکه میزان مصرف واقعی ۲۵۰ لیتر است!
این هشدارهای نگران کننده را رئیس جمهور محترم و دیگر مسئولان نیز به دفعات مطرح میکنند و چون بنگاههای اقتصادی و مردم و خانوار سابقه عملکرد کم کارامد مدیریتی مسئولان را در مورد ناترازی برق و گاز و قطعی های برق و گاز در زمستان سرد جاری لمس کرده اند، به خود حق میدهند که نگران وضعیت آب تابستان آینده باشند و این سوال اساسی را مطرح کنند که چرا رئیس جمهور، وزیر نیرو، نمایندگان مجلس، شرکتهای آب منطقه ای، شرکتهای آب و فاضلاب، دانشگاه صنعت آب و برق و صدها پژوهشکده، اندیشکده، دانشگاه و موسسات پژوهشی با هزاران نفر اساتید و پژوهشگران خود که ماهانه میلیونها همت حقوق و مزایا، اضافه کار، حق ماموریت و … دریافت میکنند، از هم اکنون که ۵ ماه به اوج تابستان ۱۴۰۴ و وقوع بحران مورد هشدار مانده است، به مطالعه و بررسی و امکان سنجی انواع راهکارهای ممکن و عملی اقدام نمی کنند؟!
بدون تردید مسئولان تخصصی و سیاسی آب اشراف دارند که مشکل کمبود آب مانند مشکل برق و گاز نیست که با پوشیدن لباس بیشتر، بستن درز پنجره ها، روشن کردن شمع، پخت غذا با هیزم و نفت و … چاره اندیشی و به اجبار با دولت و مجلس همراهی کنند. از آنجایی که آب مایه حیات است و کمبود آن راهکارهای محدودی دارد لذا بغرنج بودن آب در تابستان را ، آنچنان که وزیر نیرو اعلام کرده قبل از مردم وخانوارها، ضرورت دارد که دولت و حاکمیت، مجلس و به ویژه سازمانهای گسترده وزارت نیرو باید به مثابه یک بحران احتمالی پیش روی جدی بگیرند و برای آن قبل از ورود به تابستان آینده چندین سناریو و گزینه محتمل و جایگزین را انتخاب کنند.
اما درست است که مخاطب اصلی هشدار وزیر نیرو دولت و مجلس و به ویژه خود وزارت نیرو است، اما مخاطب دوم هشدار مزبور مصرف کنندگان آب و به ویژه بخش کشاورزی که حدود ۹۰ درصد تولیدات آب را مصرف میکند و نیز مردم و خانوارها و بنگاههای اقتصادی و واحدهای کسب و کار نیز هستند.
مشاهدات میدانی و نتایج برخی از بررسیها نشان میدهند که میزان هدررفت، اتلاف و ضایعات آب از مرحله جمع آوری و استحصال تا مراحل توزیع و مصرف، متاسفانه بسیار زیاد است که برای کاهش این هدر رفتها، که در ادبیات بهره وری و مدل کایزن به آن MUDA گفته میشود باید طرحها، برنامه ها و اقدامات قانونی، مدیریتی و ترویجی و فرهنگسازی را به صورت توامان و همزمان انجام داد.
اولا، طبق قانون پارتو (۸۰ و ۲۰ درصد) لازم است در بخش کشاورزی روشها و الگوی مصرف آب مورد تجدیدنظر اساسی، بر اساس مدل BPR و نه اصلاحات موردی قرار گیرد و نه تنها ضایعات و هدررفتهای آب بلکه میزان مصرف واقعی آن متناسب با کاهش تولیدات آب تقلیل یابد.
در درجه دوم اهمیت طرح مدیریت تولید و مدیریت مصرف آب برای بنگاههای اقتصادی، واحد های کسب وکار و بخ ویژه خانوارها طراحی و با مکانیسم ها و سازوکار های جدید مورد اجرای جدی قرار گیرد.
از همین نویسنده بخوانید
الزامات زیربنایی ارتقای بهره‌وری
مهمترین ناترازی اقتصاد ایران کدام است؟
چرا دغدغه بهبود بهره‌وری ملی ضرورت دارد؟
راهکارهای بهره‌وری برای مقابله با MUDAهای اقتصاد بیمار ایران
در مورد طرحهای مدیریت و تولید و مدیریت مصرف آب که به طور همزمان و توامان برای مصارف بخش کشاورزی، بنگاههای اقتصادی خانوارها، آن هم از اوایل اردیبهشت ۱۴۰۴ مورد اجر قرار میگیرد، رعایت ۳ نکته اساسی زیر بسیار ضروری است:
الف – وزارت نیرو، همه شرکتهای آب منطقه ای و فاضلاب و نیز همه دستگاهای اجرایی و شرکتهای دولتی بایستی مکانیسم های مصرف آب را، که با رویکرد مدیریت بهره وری توسط وزارت نیرو تهیه و پس از تصویب دولت برای اجرا به سازمان ها ابلاغ میشود، با جدیت و قاطعیت کامل اجرا کنند تا آموزه و الگوی مناسبی برای مردم و موسسات باشد.
نویسنده مقاله خود شاهد بوده است که در اوج گرمای تابستان در ساعت ۱۲ ظهر کارمند شرکت آب به آبیاری درختان و فضای سبز مشغول بود و وقتی تذکر اینجانب را که در این ساعت حدود ۳۰ درصد آب تبخیر و ضایع میشود، شنید پاسخ داد که من مامورم و معذور!
ب – مسئولان دولتی آب، برق، گاز، نان و … پس از سالهای طولانی تجربه، آزمایش و خطا باید بدانند که شعار دادن، خواهش و پیشنهاد کردن، و توصیه در رادیو و تلویزیون و حتی در نمازهای جمعه برای صرفه جویی در مصرف به تنهایی جوابگو نیست و حتما باید همراه با فرهنگسازی و ترویج فرهنگ مصرف بهینه و منطقی با شرایط روز، نسبت به استانداردسازی مصرف و تعیین مقررات و رویه های قانونی الزامی برای مصارف آنها اقدام کنند.
به عنوان نمونه قرآن کریم میفرماید بخورید؛ بیاشامید، ولی اسراف نکنید سوال این است که چرا تاکنون وزارت نیرو با همکاری حوزه های علمیه، سازمان ملی بهره وری ایران و دانشگاهها و اندیشکده های ذیربط استانداردهای لازم را برای بررسی و تعیین میزان مصارف در وضعیت های آب نوشیدنی، وضوگرفتن، استحمام، شستشوی ظروف و لباس، فلاش تانک، استخر، آبیاری، کشاورزی و … اقدام و برای موارد مزبور علاوه بر تبلیغ و فرهنگسازی قیمت گذاری لازم را نکرده اند تا امروز شاهد وضعیت بغرنج آب نباشیم!
ج – علاوه بر ضرورت استانداردسازی مصارف آب در حالات مختلف و تولید ابزارهای مناسب آنها، اقدام ضروری دیگر آن است که شرکتهای آب و فاضلاب با بهره گیری از توانمندیهای هوش مصنوعی و فناوریهای نوین مانند پلتفرمهای هوشمند اولا کنترل و نظارت کامل و آنلاین بر میزان مصارف خانوارها، کسب وکار، بنگاههای اقتصادی و به ویژه کشاورزی مطابق با استانداردهای تعیین شده از طریق کنتورهای هوشمند آب به عمل آورده و ثانیا با استفاده از مدل معجزه آسای تشویق و جریمه به همه مصرف کنندگان خانگی، کسب وکار، صنعتی و کشاورزی که رعایت استانداردها و الگوی مصرف آب را کرده اند جوایزی مانند رایگان کردن هزینه آب مصرفی، تخفیف، معرفی در جامعه از طریق پلتفرم، اعطای جوایز معنوی مانند اعزام به زیارت و … معمول و متقابلا برای افراد و واحدهایی که مصارف بالاتر از استاندارد آب داشته اند، به طور متناسب جرایمی مانند پرداخت هزینه بیشتر، معرفی در جامعه به عنوان مشترکین بد و پرمصرف، قطع موقتی اشتراک آب و … تعیین و اجرا شود.
شاید از نظر بعضیها برخی از توصیه های فوق الذکر کمی تند و خشن به نظر برسد ولی هرگز فراموش نکنیم که بحران آب، خدای ناکرده اگر اتفاق افتد آثار و تبعات وحشتناک وغیر قابل جبرانی را برای مردم، اقتصاد و مسئولان به بار خواهد آورد، پس پیشگیری بهتر از درمان است.
البته همواره باید به خاطر داشته باشیم که طبق تعریف بهره وری، یعنی انجام کار درست به روش صحیح، بررسی و استانداردسازی مصارف آب، کار درستی است البته به شرط آنکه تدابیر، راهکارها و ابزارهای آن به درستی تبیین و به صورت کامل و مستمر مورد اجرا، نظارت و ارزیابی قرار گیرد. اجازه می خواهم که مقاله هشدار آب را با فرمایش بسیار وزین پیامبر گرامی اسلام، که از حدود ۱۴۰۰ سال برای همه مردم جهان، چه مسلمان و چه غیر مسلمان همواره جاری و حاکم بوده و درآینده نیز مطرح خواهد بود به پایان ببرم. انجا که میفرماید: من از فقر بر امتم بیمناک نیستم از آنچه که بیمناکم، سوء تدبیر است.
مطالب مرتبط:
آب نیست، برنامه نیست، بهره‌وری نیست!
آموزش محاسبات رد پای کربن و آب در راستای ارتقای بهره‌وری
سازو کار جدید بهره‌وری آب با صدور گواهی اعتبار برای پروژه‌های صرفه‌جویی