الزامات زیربنایی ارتقای بهره‌وری

موانع اصلی و مهم فراروی رشد تولید و بهره وری در ایران کدام اند؟

به گزارش پایگاه خبری بهره ورنیوز جعفر عسگری، کارشناس بهره وری در یادداشتی ضمن تشریح پیش نیازهای اصلی رشد بهره وری و قلمرو آن، به این پرسش پاسخ داده که موانع اصلی و مهم فراروی رشد تولید و بهره وری در ایران کدام اند و 5 برنامه برای رشد بهره وری و تحول بنیادین در کشور ارائه کرده است که در ادامه میخوانید:

یک ســوال اساســی و مهم، حداقل برای افرادی که مفهوم تولید، رشــد تولید و بهره وری را درک می کنند، از ســالیان پیش مطرح است و آن اینکه در کشــور بزرگ ایران با وجود وجــود مواهب و نعمت های خدادادی فراوان مانند

بیش از 6000 سال قدمت تاریخی مدون

وجود معادن نفت (سوم جهان)، گاز (دوم جهان)، طلا، مس، آهن و …

برخــورداری از حــدود 1/2 میلیون آثار و مراکز فرهنگی و توریستی

قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی اســتراتژیک بین سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا

قرار گرفتن بین دریای خزر و خلیج فارس و اتصال به دریاها و بنادر بین المللی

و صدها مزیت نسبی دیگر، که ذکر همه آنها در این مقاله امکان پذیر نیست.

چرا رشد تولید و رشد بهره وری، علیرغم وجود الزامات قانونی و تاکیدات مکرر مسئولان ارشد کشور شامل رهبری، رئیس جمهور، روسای قوای مقننه و قضائیه، سخنرانی های بسیار وزرا، استانداران و خدمات آموزش و مشاوره اساتید دانشگاهها و مشاوران بهره وری و… در 20 سال اخیر هرگز نتوانسته است به میزان نرخ های مصوب پیش بینی شده در برنامه های توسعه کشور تحقق یابد؟

به عبارت روشن تر با اینکه در قوانین و برنامه های توسعه سال های اخیر (1384 -1402) به صراحت ذکر شده است که متوسط رشد اقتصاد ملی باید سالانه معادل8 درصد باشد که حدود 5.5 درصد آن از طریق سرمایه گذاری جدید و 2.5 درصد آن از طریق ارتقاء بهره وری، یعنی استفاده بهینه از سرمایه های موجود، تامین شود، با این حال، متاسفانه، در هیچ یک از سال های مزبور رشد تولید، رشد سرمایه گذاری و رشد بهره وری به میزان های مصوب و مورد تاکید تحقق نیافته است و این سوال بزرگ و مهم را برای کســانی که دغدغه رشد تولید و بهرهوری دارند مطرح کرده است، به راستی چرا؟

واقعیت آن است که پاسخ تفصیلی این سوال کوتاه ولی بسیار مهم و گسترده و در عین حال پیچیده، در مقاله حاضر نمی گنجد و نیاز به مقالات تفصیلی تری دارد و لذا از این روی در مقاله حاضر به عنوان فتح یاب پاســخ به سوال مزبور به طرح پیش نیازها و کلیات پاسخ مهم مزبور می پردازد و تبیین و تحلیل مطالب تفصیلی را به مقالات بعدی موکول می کند.

پیش نیازهای اصلی رشد بهره وری

ارائه پاســخ صحیح و شفاف به ســوال مهم فوق ایجاب میکند که ابتدا به چند پیش نیاز و تعاریف مرتبط با سوال فوق، و البته به اختصار، اشاره شود:

ســازمان ملل متحد در گزارش Trainers of Training مطرح میکند که هر طرح، برنامه، پروژه و یا کاری از دو سطح (Level) تشکیل میشود:

اول – ماهیت و موضوع (Nature) طرح یا برنامه

دوم – قلمرو و یا سطح پوشش (Scope) طرح یا برنامه

با رعایت این سخن ارزشمند سازمان ملل، ابتدا ماهیت و قلمرو بهره وری در ایران معرفی میشود.

تعریف و مفهوم بهره وری

سه تعریف ساده و شفاف زیر برای بهره وری ارائه میشود:

استفاده بهینه از امکانات و زمان و سرمایه های موجود

انجام کار درست به روش صحیح

ایجاد کارائی و اثربخشی در کار و تولید.

در عین حال نظام مدیریت بهره وری و یا چرخه بهره وری در ادبیات جهانی به شرح زیر نمایش داده میشود:

قلمرو بهره وری

قلمرو و سطح پوشش بهره وری در ایران را اقتصاد ملی تشکیل میدهد. اقتصاد ملی شامل چهار رکن خانوارها، بنگاه های اقتصادی، حاکمیت و دولت و تعامل با دنیای خارج است که به شکل نمودار زیر در ارتباط و تعامل است.

سرمایه های زیربنایی بهره وری

در هر کشوری و از جمله در ایران 4 سرمایه مهم و تاثیرگذار مشروحه زیر بنیاد و شالوده و زیرساخت مهم مدیریت بهره وری آن کشور را تشکیل میدهد:

الف. سرمایه مادی مانند پول، ارز، اعتبارات و …

ب. سرمایه فیزیکی مانند جاده ها، بنادر، فرودگاهها، ساختمانها و …

ج. سرمایه انســانی مانند خانوار، جمعیت ماهر، تحصیل کردگان دانشگاهی، دانش و تکنولوژی و …

د. سرمایه اجتماعی مانند اعتماد بین مردم با مردم، مردم با دولت و حاکمیت، حاکمیت و دولت با مردم و با بنگاههای اقتصادی و تعامل با دنیای خارج.

به هر میزان که سرمایه های 4 گانه فوق در شرکت، سازمان و یا کشوری از استحکام پایدار برخوردار باشد رشد و توسعه پایدار تولید و بهره وری در آن کشور با هزینه و زمان کمتر و با سرعت و کیفیت بیشتر همراه میشود.

 رویکردهای رشد بهره وری

اگر کسر شاخص بهره وری را بهصورت نسبت ستانده به داده نشان دهیم در آن صورت در ادبیات مدیریت بهره وری 3 رویکرد مهم برای رشد بهرهوری مطرح است:

رویکــرد داده محــور که در آن با کاهش منطقی هزینه های مخرج کسر بهره وری رشد بهرهوری حاصل میشود.

رویکرد ســتانده محور که در آن با افزایش منطقی ستانده های صورت کسر بهره وری رشد بهره وری تامین میشود.

رویکرد بهره وری محــور که در آن به صورت همزمان ستانده های صورت کسر بهره وری افزایش و داده های مخرج کسر بهره وری کاهش داده میشود که البته میزان رشد افزایش صورت کسر باید بیشتر از میزان رشد کاهش مخرج کسر باشد تا رشد بهره وری محقق شود.

از همین نویسنده بخوانید

بهره‌وری و دولت چهاردهم (1): لزوم راه‌اندازی کمپین بهره‌وری در دولت جدید

نه ‌تفکیک! نه ادغام سازمانی! بلکه استقرار نظام مدیریت سکویی در نظام اداری کشور

رای اعتماد مجلس به وزرای پیشنهادی دولت چهاردهم‌ و بهره‌وری

«سازمان ‌ملی بهره‌وری ایران‌» و دغدغه‌ بهبود بهره‌وری ملی

راهکار موثر برای رفع ناترازی بودجه کل کشور در سال  ۱۴۰۴ با رویکرد بهره‌‎وری

موانع اصلی و مهم رشد بهره وری

بدون تردید همه عوامل و موضوعات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مطرح در یک شرکت، سازمان و بخصوص کشور، البته هر یک به سهم خود دارای تاثیر مثبت و یا منفی در رشد بهره وری هستند. از جمله مهمترین عوامل مزبور میتوان به فرهنگ و آداب زندگی، کار و تولید، قوانین و مقررات، ســاختارهای سیاسی، فرآیندها و رویه های تولید کالا و خدمات، نیروی انسانی و آموزش نحوه استفاده از نظام شایسته سالاری در سازمان ها و شرکت ها، دانش و تکنولوژی و به کارگیری فنــاوری نوین پلتفرمها و بخصوص عامل مهم تعامل با دنیــای خارج و به ویژه کشورهای همسایه و … اشاره کرد.

ذکر چند مصداق در مورد برخی از عوامل مزبور به انتقال موضوع کمک می کند طبق آمارهای موجود در طول ده ســال 1393 تــا 1403 در ایران تعداد 12982  قانون و مصوبه تصویب و به بدنه اقتصاد و اجتماع ایران برای اجرا ابالغ شده است.

از مجموع مصوبات مزبور 5836 مصوبه (45 درصد) مربوط به هیئت وزیران 958، مصوبه مربوط به گمرک ایران، 494 مصوبه مربوط به امور مالیاتی و451 مصوبه مربوط به مجلس شــورای اسلامی است. آیا تعداد مصوبات نامه مزبور زیاد نیست؟

آیا تعداد و موضوع این مصوبات بخصوص در مورد گمرک و مالیات به ثبات و آرامش مورد نیاز سرمایه گذاران، بازرگانان، تولیدکنندگان لطمه وارد نمیکنـد؟ آیا حدود 13هزار قانون و مصوبات قانونی جدید به طور کامل و شفاف برای ذینفعان خود اطلاع رسانی شده زیر با همدیگر درتداخل و تعارض قرار ندارند؟ و …

ضمن آنکه تعداد تعطیلات رسمی شامل 53 روز جمعه و 27 روز تعطیلات تقویمی و درکنار آن تعطیلات اجباری ناشــی از برف، باران، آلودگی هوا، قطع برق، قطع گاز صدمه بزرگی به رشــد تولید و بهره وری آن هم در ســالی که به عنوان «جهش تولید با مشــارکت مردم» اعلام شده، وارد میکند، توقف تولید کارخانجات در تابستان بدلیل کمبود برق و در زمستان بدلیل کمبود گاز لطمات بسیاری را به رشد تولید و بهره وری وارد میکند.

از ســالیان پیش به دفعات مطرح شده و میشــود که تعامل اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی و کشــورهای جهان به دلیل عدم تناسب و تعطیلات روزهای پنجشنبه و جمعه کشور ایران با تعطیلات شنبه و یکشنبه اکثر کشورهای جهان، عامل بازدارنده مهمی، به سهم خود، برای رشد اقتصادی و رشد بهره وری است. با این حال هنوز مجلس و مراکز تصمیم گیری نسبت به بررسی منطقی و اتخاذ راه حل مناسب برای رفع این مشکل اقدامی نکرده اند.

راهکارهای اصلی و مهم رشد بهره وری

برای رشــد بهره وری، به عنوان راهکار اصلی شــفای اقتصاد بیمار ایران، موانع و مشکلات فراوانی مطرح است. به طوریکه حرکت ماشین بهره وری را در جاده اقتصاد ملــی با کندی، هزینه و زمان زیاد مواجه کرده و در مواردی نیز موجب توقف این ماشین مفید و مطلوب برای سایر اقتصادهای جهان شده است.

اما در عین حال کسانی که عینک بهرهوری بر چشــم و متر بهرهوری در دست دارند و مشتاقانه طالبنــد که اقتصاد ایران از انواع عارضه هــا و بیماری های مزمن نجات یافته و به مطالبات و توقعات به حق مردم و بنگاه های اقتصادی ایران جواب و پاسخ مناسب داده شــود، انتظار دارند که دولت چهاردهم با بازنگری در سیاست ها و برنامه های گذشته که سازگار با رویکرد نظام مدیریت بهره وری نبوده است، رویکردهای مناسب بهــره وری را در بخش دولتی، در بخش بنگاه های اقتصادی و در بخش خانوارها و بخصوص در تعامل با دنیای خارج بدرستی بکار گیرد.

به عنوان نمونه به کارگیری رویکرد هزینه محور در بخش دولتی بسیار موثر و کارساز خواهد بود چراکه بخش قابل توجهی از هزینه های بخش دولتی که باعث ناترازی بودجه، چاپ اســکناس جدید، افزایش نقدینگی و افزایش تورم می شــود بــا به کارگیری رویکرد کاهش هزینه های غیر ضروری و کمتر ضروری قابل بهبود خواهد بود.

در بخش بنگاه های اقتصادی برای شرکت های دولتی رویکرد داده محور و برای بنگاه های بخش خصوصی به کارگیری رویکرد ستانده محور می تواند برای افزایش بهره وری بسیار موثر باشد. در عین حال به کارگیری رویکردهای سه گانه بهره وری به میزان بســیار زیادی وابسته به بهبود روابط اقتصاد ایران با کشورهای جهان و نیز کشورهای همسایه است که می تواند رشد تولید و بهره وری را تسهیل، تسریع، تسجیل و تعمیق کند.

5 برنامه برای رشد بهره وری و تحول بنیادین در کشور

با هدف اجتناب از تطویل کلام مقاله حاضر، خاطرنشان می شود که به طور کلی 5 برنامه و عامل مشروحه زیر جهت رشد تولید و بهره روی و ایجاد تحول بنیادین و اساسی در کشور ضروررت دارد:

الف. بهبود فرهنگ و فضای زندگی، کسب و کار و تولید شامل اصالح الگوی مصرف و تولید، شناسایی و حذف موارد اتلاف و هدررفت ها  (MUDA)، مبارزه با فساد، رشوه و تبعیض و ناشایسته سالاری، فقر و بی عدالتی و …

ب. اصلاح و بهبود ســاختارها، فرِآِیندها، رویه ها و قوانین و مقررات مغایر رشــد تولید و بهره وری و حذف یا تعدیل بسیاری از ساختارها، سازمان ها و شرکت های غیرضروری و کمتر ضروری در کشور

ج. به کارگیری واقعی نظام شایسته ســالاری در ســطوح مدیران ارشد، میانی و کارشناسی و جذب نیروی انسانی کارآفرین و نخبه، که متاسفانه از کشور مهاجرت می کنند، و حتی جذب متخصصین ایرانی خارج از کشور

د. تعامل بهتر و بیشتر از گذشته با معیار رشد بهره وری با دنیای خارج و بخصوص با کشورهای همسایه

ه. به کارگیری بیشتر و بهتر فناوری های نوین مانند سامانه ها و پلفترم های یکپارچه و هوشمند در فعالیت های تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات و بخصوص در بهبود نظام اداری و اقتصادی کشور.

در مورد هریک از موضوعات 5گانه فوق در مقالات بعدی توضیحات تفصیلی بیشتری ارائه خواهد شد.

منبع: آینده نگر

مطالب مرتبط:

هشدار بهره‌وری به دولت، مجلس و اقتصاد ایران!

انتصاب مدیر ارشد نظام اداری با الگوی بهره‌وری

مهمترین ناترازی اقتصاد ایران کدام است؟

اصلاحات از کجا و چگونه باید آغاز شود؟

چرا دغدغه بهبود بهره‌وری ملی ضرورت دارد؟

اشتراک گذاری:



دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *